Experts vragen de Vlaamse regering werk te maken van een duidelijk beleid rond sociale media bij kinderen en jongeren en pleiten voor een ban tot 16 jaar. ‘We willen niet terug naar de middeleeuwen, maar het debat moet wel in al zijn nuances gevoerd worden.’
Pak de negatieve impact van schermgebruik en sociale media op kinderen en adolescenten daadkrachtig aan. Dat vragen 17 experts in de psychiatrie, de psychologie, de pedagogie en de neurologie in een open brief aan de Vlaamse regering, die ze gisteren publiceerden. Ze stellen dat overmatig schermgebruik tal van aangetoonde negatieve effecten heeft, maar dat een duidelijk beleid om onze kinderen en jongeren te beschermen uitblijft. De experts – onder wie de psychiater Dirk De Wachter, de neuroloog Steven Laureys en de kinderpsychiater Binu Singh – stellen zeven concrete maatregelen voor om daar komaf mee te maken (zie inzet) . Zo pleiten ze voor de oprichting van een expertengroep die het wetenschappelijk onderzoek rond schermgebruik kan uitpluizen en daaruit concrete aanbevelingen kan destilleren, en voor strengere regels voor technologiebedrijven. Ook het verhogen van de leeftijdsgrens voor sociale media is volgens hen noodzakelijk. ‘Over schermtijd en sociale media zijn er veel moeilijke vragen’, zegt Singh. ‘Vanaf welke leeftijd kan je welke zaken toelaten? Hoeveel schermtijd mag je een kind geven? Daar moet meer onderzoek naar gebeuren en er moet meer over nagedacht worden, want zeker bij kwetsbare kinderen kan er een grote impact zijn. We kunnen dat niet enkel aan de ouders en de opvoeding overlaten, we moeten dat als samenleving scherpstellen.’ Volgens de experts kunnen sociale media weliswaar een goede manier zijn om informatie te verzamelen, sociale contacten te onderhouden of inspiratie op te doen, maar kan overmatig gebruik leiden tot aandachts- en slaapproblemen, spraak- en taalachterstand, emotionele en sociale ontwikkelingsproblemen, slecht eetgedrag, een negatief lichaamsbeeld en dalende cognitieve prestaties. Bovendien lopen kinderen en jongeren op sociale media het risico met harde beelden geconfronteerd te worden die niet geschikt zijn voor hun leeftijd, zoals porno of beelden van anorexia. Toch tonen studies in Vlaanderen aan dat kinderen steeds vroeger een smartphone krijgen – volgens de jongste cijfers zijn ze gemiddeld acht jaar en een maand oud – en daar ook steeds meer tijd op doorbrengen. De huidige aanpak, die de verantwoordelijkheid vooral bij de ouders legt, schiet volgens de experts tekort tegenover de macht van de technologiebedrijven en hun genadeloze algoritmes. Doordat hun brein nog niet volgroeid is, zijn kinderen en jongeren bovendien nog meer dan volwassenen gevoelig voor de verslavende werking van die algoritmes. ‘We zijn niet tegen technologie en we willen niet terug naar de middeleeuwen, maar we willen wel het debat lanceren met al zijn nuances’, zegt Laureys. ‘Het is belangrijk daarin niet naïef te zijn en niet enkel de economische belangen te laten regeren. We moeten een stevig kader ontwikkelen.’ Om dat kader te scheppen, richten de experts zich tot Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA), minister van Welzijn Melissa Depraetere (Vooruit), minister van Jeugd Caroline Gennez (Vooruit), minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) en minister van Media Cieltje Van Achter (N-VA). De Vlaamse regering bande al smartphones in het lager onderwijs en in de eerste en tweede graad van het middelbaar onderwijs, maar is wel verdeeld over het verhogen van de leeftijdsgrens voor sociale media. Van Achter noemt een leeftijdsgrens van 16 jaar bijvoorbeeld ‘niet te handhaven’. Vooruit en CD&V zijn wel voorstanders. ‘In het echte leven vinden we het doodnormaal dat we grenzen stellen en leeftijdsbeperkingen invoeren om onze kinderen en jongeren te beschermen. Waarom zou dat anders zijn in de digitale wereld?’, reageerde Gennez gisteren. Ook CD&V zit op die lijn. Crevits wil zelfs ‘een totaalverbod op algoritmen tot de leeftijd van 18 jaar voor alle socialemediakanalen gaande van Facebook, TikTok tot YouTube’. Toch is er ook verzet. Professor cognitieve psychologie Wouter Duyck (UGent) noemt de open brief ‘onzin’. ‘Het mentale welzijn van onze jongeren zou volgens overzichtsstudies voor amper 1 procent beïnvloed worden door sociale media. Dat rechtvaardigt geen algemeen verbod’, zegt hij in Het Laatste Nieuws. ‘Als ouder kan je perfect grenzen stellen. Daar hoeft een overheid niet in tussen te komen.’ De open brief resoneerde ook in de federale regering. Minister van Digitalisering Vanessa Matz (Les Engagés) zei gisteren met de experts in gesprek te willen gaan. Matz plant dit najaar een parlementair debat over een betere bescherming van minderjarigen op sociale media. Dat gaat zowel over het koppelen van socialemedia-accounts aan een echte persoon als over de vraag of er een minimumleeftijd moet komen voor sociale media en hoe die effectief toegepast kan worden.
dit stellen experts voor: strenger zijn voor bedrijven en
Leeftijdsgrens op 16 jaar
Het officiële advies over sociale media, smartphones en schermgebruik bij kinderen en jongeren dringend herzien op basis van de nieuwe recente inzichten. Een expertengroep met praktijkdeskundigen oprichten, die concrete beleidsmaatregelen uitwerkt op basis van bestaande onderzoeken en nieuwe inzichten. Strengere regelgeving voor technologiebedrijven steunen op Europees niveau, samen met de federale overheid, waaronder het beperken van verslavende algoritmes en een verhoogde aansprakelijkheid. De leeftijdsgrens voor sociale media verhogen tot 16 jaar, zoals in bijvoorbeeld Frankrijk en Australië. Een grootschalige sensibiliseringscampagne organiseren om ouders bewust te maken van de risico’s. Doelstellingen over gezond scherm- en socialemediagebruik in het onderwijs opnemen, zodat jongeren kunnen leren hun gebruik onder controle te houden. De meest kwetsbare kinderen actief beschermen, zoals kinderen onder twaalf jaar of jongeren die een hoger risico lopen op armoede of uitsluiting.
Verschenen in De Tijd, 7 mei 2025, PDF
